Mang thai ở tuần 34 thai kỳ bị Hội chứng HELLP – một biến chứng nặng của bệnh lý tiền sản giật với các dấu hiệu như rối loạn đông máu, men gan tăng cao, suy thận, giảm tiểu cầu đe doạ tính mạng của mẹ và thai nhi, ngày 30/3/2020 sản phụ Phùng Thị Hường (35 tuổi, trú tại xã Chu Điện, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang) đã được Bác sỹ CKII Lê Công Tước – Giám đốc Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang cùng Bác sỹ CKII Dương Minh Thành – Trưởng Khoa Sản II phẫu thuật cấp cứu thành công thoát khỏi cơn nguy kịch và đón bé gái nặng 1,5 kg chào đời trong niềm hạnh phúc của gia đình.

Sản phụ Phùng Thị Hường nhập viện Sản Nhi Bắc Giang rạng sáng ngày 30/3/2020 trong tình trạng đau bụng ra huyết và phù nề toàn thân. Theo thông tin từ người nhà cho biết trước đó 04 ngày sản phụ Hường đã có dấu hiệu mệt mỏi, đau đầu chóng mặt, buồn nôn và nôn. Qua quá trình kiểm tra sức khoẻ và thực hiện các xét nghiệm cần thiết, các bác sỹ nhận thấy huyết áp của sản phụ tăng cao ở mức 190/110 mmHg, các chỉ số xét nghiệm huyết học, sinh hoá đều không ở mức an toàn, đặc biệt men gan tăng rất cao, cụ thể: nồng độ protein trong nước tiểu (protein niệu) > 3g/l; số lượng tiểu cầu giảm ở mức thấp (lần 01 xét nghiệm đạt 120.000 tiểu cầu/mm³ máu, lần 02 đạt 100.000 tiểu cầu/mm³ máu, trong khi số lượng tiểu cầu trong máu bình thường dao động ở mức 150.000 – 300.000 tiểu cầu/mm³ máu); xét nghiệm sinh hoá men gan chỉ số SGOT lần 01 là 740 U/L, lần 02 là 760 U/L; chỉ số SGPT lần 01 là 720 U/L, lần 02 là 750 U/L cho thấy mức độ tổn thương gan rất nặng và chỉ số Bilirubin tăng cao ở mức 28 – 32 μmol/L (trong khi mức bình thường ở người lớn là 3.4 – 17.1 μmol/L). Đây là những triệu chứng điển hình của Hội chứng HELLP (tán huyết, tăng men gan, giảm tiểu cầu), đặc biệt có thể thấy sản phụ Hường bị tổn thương gan rất nặng khi men gan tăng rất cao > 700 U/L và thực tế có rất ít trường hợp bị men gan tăng cao như vậy. Với tình trạng của sản phụ diễn biến nặng như vậy, các bác sỹ Khoa Sản II đã mời Giám đốc Bệnh viện Lê Công Tước chủ trì hội chẩn và thống nhất chẩn đoán sản phụ Hường bị Hội chứng Hellp rất nặng có nguy cơ tử vong cao do gan bị tổn thương nghiêm trọng. Sản phụ được chỉ định mổ lấy thai cấp cứu đồng thời hồi sức tích cực trước, trong và sau mổ để tránh biến chứng sản giật, rau bong non, rối loạn đông máu, suy đa phủ tạng, v.v…

15h00ph, ca phẫu thuật bắt đầu được thực hiện bởi các bác sỹ gây mê hồi sức và phẫu thuật viên có tay nghề cùng kinh nghiệm hàng đầu trong Bệnh viện: Giám đốc Bệnh viện Lê Công Tước, Trưởng Khoa Sản II Dương Minh Thành, Phó Trưởng Khoa Phẫu thuật Gây mê hồi sức Nguyễn Văn Trà. Quan sát trong ổ bụng sản phụ, kíp phẫu thuật nhận thấy trên bề mặt tử cung đã có nhiều ổ nhồi huyết bầm tím và lan đến 02 dây chằng rộng (do tình trạng co mạch kéo dài gây nên thiếu máu, khiến tổn thương lớp nội mô mạch máu, kết tập tiểu cầu và lắng đọng Fibrin dẫn đến tắc mạch, vỡ mạch. Tổn thương này có thể gặp ở các phủ tạng như gan, thận, tuỵ, tử cung …, đồng thời là nguyên nhân dẫn đến suy đa phủ tạng và rối loạn đông máu). 15h10ph, bé gái nặng 1,5 kg được lấy ra khỏi tử cung của sản phụ an toàn, tuy nhiên do chào đời thiếu tháng nên bé được chuyển về Khoa Sơ sinh – Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang để các bác sỹ chăm sóc cho đến khi sức khoẻ bé ổn định.

Nhận thấy sản phụ có nguy cơ cao bị chảy máu do rối loạn đông máu nên kíp mổ đã tiến hành thắt động mạch tử cung hai bên để hạn chế lượng máu đến tử cung, ngăn chặn tình trạng chảy máu. Sau mổ sản phụ tiếp tục được hồi sức tích cực, được duy trì huyết áp bằng truyền thuốc hạ huyết áp, cân bằng nước điện giải, thăng bằng kiềm – toan, dùng thuốc lợi tiểu, đảm bảo cân bằng khối lượng giữa lượng dịch truyền vào và lượng nước tiểu thải ra để thải độc, chống suy thận và được truyền thuốc corticoid bảo vệ tế bào gan. Sức khoẻ sản phụ Hường cũng dần ổn định sau khi được điều trị hồi sức tích cực hậu phẫu, huyết động ổn định, tiếp xúc tốt và 02 ngày sau mổ là có thể tự đi lại nhẹ nhàng trong buồng bệnh. .

Chăm sóc chị Hường tại Khoa Dịch vụ Y tế tự nguyện, mẹ chị Hường chia sẻ: “Khi bác sỹ thông báo tình hình sức khoẻ của con gái và cháu tôi gặp nhiều nguy hiểm thì gia đình tôi lo lắng lắm vì cháu bé còn non mới được 34 tuần thai mà đã phải mổ lấy thai ngay, mẹ cháu lại bị tổn thương gan rất nặng có nguy cơ rối loạn đông máu trong khi phẫu thuật và hôn mê. 11 năm rồi con gái tôi mới lại mang thai mà không nghĩ là lần mang thai này lại nguy hiểm như vậy. Được biết với những trường hợp men gan tăng cao như con gái tôi thì đều sẽ chuyển ra Bệnh viện Bạch Mai để chữa trị, nhưng thời điểm này Bệnh viện Bạch Mai đang bị phong toả vì dịch Covid-19 nên các y bác sỹ của Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang đã cố gắng dốc lòng chữa trị cứu sống con gái và cháu tôi. Gia đình tôi thật sự cảm ơn các y bác sỹ Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang. Xin cảm ơn các y bác sỹ trong kíp phẫu thuật, các y bác sỹ Khoa Sơ sinh tận tâm ngày đêm chăm sóc cho cháu gái sinh non tháng của gia đình chúng tôi và xin cảm ơn các y bác sỹ Khoa Dịch vụ Y tế tự nguyện đã quan tâm, chăm sóc con gái tôi những ngày điều trị ở Bệnh viện. Thay mặt gia đình xin chúc đội ngũ y bác sỹ Bệnh viện luôn thật nhiều sức khoẻ để chăm sóc sức khoẻ nhân dân”.

HELLP là tên viết tắt của các từ Hemolytic Anemia (thiếu máu tán huyết), Elevated Liver enzymes (tăng men gan) và Low Platelet count (giảm tiểu cầu). Hội chứng Hellp là hội chứng thiếu máu tán huyết, tăng men gan và giảm tiểu cầu ở thai phụ, thường xảy ra ở 03 tháng cuối của thai kỳ (chủ yếu được chẩn đoán từ tuần 28 đến tuần 36 thai kỳ) hoặc đôi lúc sau sinh với tỷ lệ khoảng 05 – 08 % thai phụ mắc Hội chứng này. Hội chứng Hellp thường gắn liền với tiền sản giật, khoảng 10 % – 20 % thai phụ bị tiền sản giật mắc hội chứng Hellp và có thể tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Bác sỹ CKII Lê Công Tước – Giám đốc Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang, người trực tiếp phẫu thuật cứu sản phụ Hường thông tin thêm: Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang tiếp nhận điều trị rất nhiều trường hợp bị Hội chứng Hellp, tuy nhiên sản phụ có chỉ số men gan tăng cao ở mức > 700 U/L là trường hợp hiếm gặp và cũng là trường hợp đầu tiên được điều trị tại Bệnh viện bởi với những trường hợp như thế này thường sẽ phải chuyển tuyến ra Khoa Hồi sức tích cực – Bệnh viện Bạch Mai để điều trị; tuy nhiên thời điểm đó Bệnh viện Bạch Mai bị “phong toả” do phát hiện có 01 số trường hợp nhiễm Covid-19 nên chủ trương của Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang là cố gắng điều trị cho sản phụ ngay tại Bệnh viện.

Với những sản phụ bị Hội chứng Hellp thì việc cần làm đầu tiên là phải đình chỉ thai nghén sớm, nếu để kéo dài sẽ nguy hiểm tính mạng của người mẹ. Không những vậy, việc đình chỉ thai nghén trong trường hợp này cũng gặp nhiều khó khăn, nguyên nhân là do sản phụ đã bị tổn thương gan rất nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến đến các chức năng của gan đó là: chuyển hoá (trong đó có chức năng khử độc), tổng hợp các yếu tố đông máu … Do đó sản phụ có nguy cơ bị hôn mê hoặc mê kéo dài sau mổ do chức năng khử độc của gan kém, mặt khác có nguy cơ cao bị chảy máu do thiếu các yếu tố đông máu nên kíp phẫu thuật đã phải thực hiện rất cẩn thận để tránh chảy máu trong quá trình phẫu thuật, hạn chế tối đa việc sử dụng những loại thuốc gây tổn thương gan như thuốc giảm đau gây ngủ nhóm Morphin, thuốc hạ sốt giảm đau Paracetamol và một số thuốc khác. Ca mổ lấy thai thành công, cả mẹ và thai nhi đều được cứu sống là kết quả của sự phối hợp hiệu quả, đầy trách nhiệm của đội ngũ y bác sỹ phẫu thuật, bác sỹ gây mê hồi sức và bác sỹ sơ sinh của Bệnh viện.
Qua đây Giám đốc Bệnh viện Sản Nhi Bắc Giang Lê Công Tước cũng khuyến cáo rằng: Phụ nữ mang thai nên đi khám thai định kỳ thường xuyên, nhất là trong 03 tháng cuối thai kỳ. Không chỉ là siêu âm đơn thuần mà sản phụ phải được khám toàn diện, theo dõi huyết áp, xét nghiệm nước tiểu và xét nghiệm máu khi cần thiết, cũng như tư vấn về dinh dưỡng… để có một thai kỳ khoẻ mạnh nhất. Nếu phát hiện bị tiền sản giật, Hội chứng Hellp hay bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác thì sẽ được nhập viện điều trị kịp thời, đảm bảo an toàn sức khoẻ của mẹ và thai nhi.

Hiền Chúc